همه آن چیزی که باید راجع به آداب و رسوم شب یلدا بدانید

شب یلدا و آداب و رسوم شب یلدا  از آن دست جشن‌های باستانی است.که قدمتی چند هزار ساله دارد. در ایران این شب دارای آداب و رسومی است که برخی از آنها بین همه اقوام ایرانی مشترک بوده و در عین حال هر قومی آداب مخصوص خود را نیز خواهد داشت. به طور کلی می‎توان گفت ایرانیان در این شب، تولد و زایش مهر، نور و خورشید را جشن خواهند گرفت. ایرانیان باستان در این شب به شادی و پایکوبی می‌پردازند تا به طولانی‎ترین شب سال ثابت کنند، پیروزی از آن نور و خورشید است. یلدا در اصل کلمه‌ایی سریانی است. این زبان در گذشته در ایران و روم مورد استفاده قرار می‎گرفته است. یلدا به معنای زایش و تولد است. از این شب به عنوان شب چله نیز یاد می‎شود.

آداب و رسوم مشترک شب یلدا در میان ایرانیان

شاید بتوان گفت، مهمترین آداب و رسوم مشترک ایرانیان در شب چله، جمع شدن همه افراد در منزل پدربزرگ، مادر بزرگ و یا بزرگ فامیل است. هرکس هرجایی که هست یا افرادی را به خانه دعوت می‎کند یا اینکه به منزل کسی دعوت می‎شود. شب یلدا از آن شب‌های شلوغی است همه سعی می‌کنند در مهمانی حضور داشته باشند.

از جمله آداب و رسوم شب یلدا می‎توان به وجود دو میوه انار و هندوانه اشاره کرد. از انار به عنوان یک میوه مقدس یاد می‎شود و وجودش نشانه خیر و پاکی است. این میوه پاییزی بوده و برای تهیه آن به زحمت نخواهید افتاد. دانه‌های سرخ آن نمادی از ثروت و برکت بوده و از سویی دیگر باروری و زایش را به ذهن متبادر می‌کنند.

 اما شاید خوردن هندوانه در طولانی‎ترین شب سال، کمی عجیب باشد. هندوانه میوه‌‎ایی تابستانی بوده و شاید مجبور باشید برای خرید آن در شب چله کمی بیشتر مغازه‌ها را جستجو کنید و در عین حال، هزینه بیشتری برای خرید آن پرداخت نمایید. اما چرا می‌گویند در شب یلدا هندوانه بخوریم؟ قدیمی‌تر‌ها بر این باور بودند که مصرف این میوه در آخرین شب پاییزی، ما را از سرما و بیماری‌های که ممکن است در اثر سرمای زمستانی به آن مبتلا شویم، مصون نگه می‌دارد. در این میوه‎ها مرکبات را نیز خواهید دید.  همچنین گفته می‎شود رنگ سرخ انار و هندوانه نشانی از خورشید هستند.

دیگر خوردنی های شب چله

تنقلاتی مانند آجیل  و تخمه نیز در این شب رایج است.  در کنار آن ممکن است، خوردنی‎های دیگری را متناسب با قوم و منطقه جغرافیایی نیز ببینید. در آجیل همه چیز پیدا می‎شود. اما شاید پسته، فندق، بادام، انجیر و توت خشک بیشتر رایج باشد. در کنار آنها نخودچی کشمش را نیز فراموش نکنید. در حال حاضر بسیاری از خانوداه‌ها از میوه خشک نیز استفاده می‌کنند. راحت‌الحقلوم و یا همان باسلوق نیز از شیرینی‌های رایج این شب است.

شعر خوانی و قصه‌گویی نیز از دیگر رسم‌های قدیمی شب چله است که اکنون بیشتر به حافظ خوانی تغییر پیدا کرده باشد. یعنی اگر شما در طول سال، یکبار هم به سراغ دیوان لسان الغیب نروید، در این شب حتما تفالی به آن خواهید زد.

در گذشته در شب یلدا، ایرانیان آتش می‌افروختند. این امر به دلیل راندن اهریمن و شیاطین انجام می‎شد. در حال حاضر مردم به سراغ آتش روشن کردن در این شب نمی‎روند و در عوض در چهارشنبه سوری، آن را تلافی خواهند کرد. با این حال شمع روشن کردن، جزیی از این مراسم است. در حال حاضر می‎توانید شمع‌هایی را به شکل هندوانه، انار و… تهیه نمایید و برای زیبایی و روشنایی آن را در سفره شب یلدا قرار دهید.

رسم و رسومات جدید شب یلدا

با گذشت زمان، رسم و رسومات دیگری نیز به آن اضافه شده است. برای مثال افرادی زیادی در این شب برای عزیزان خود کادو خریداری می‌کنند. به این ترتیب خاطره این شب برای آنها ماندگارتر خواهد شد. برای این منظور لازم نیست به سراغ کادوهای بزرگ و گران‌قیمت بروید. کادوی شما می‎تواند یک غذای خانگی خوشمزه و یا کیک خانگی متفاوت باشد. هر چیزی که بتوانید با آن طرف مقابل را سوپرایز کنید، به عنوان هدیه قبول است.

در این شب در برخی خانواده‌ها رفتارهای جدیدی دیده می‎شود که نمی‎توان نام رسم را بر روی آن گذاشت، در واقع باید گفت، نوعی شیطنت است و شاید مورد علاقه شما نیز باشد. به این ترتیب که برای شب یلدا یک تم در نظر می‌گیرند، مثلا همه افراد خانواده با یکدیگر قرار می‌گذارند تا پوشش و آرایشی قدیمی و باستانی داشته باشند.

چرا در شب یلدا فال حافظ می گیریم؟

ایرانیان به حافظ به‌گونه‌ایی خاص اعتقاد دارند. شاید این موضوع به این دلیل باشد که خواجه شمس الدین محمد، حافظ کل قرآن بوده است و به همین دلیل مردم به اشعار او ایمانی خاص دارند. ایرانیان بر این باور هستند که تفال به حافظ شیرازی در این شب، می‎تواند خبری از آینده  و سرنوشت به آنها دهد.

آداب و رسوم یلدا در استان های مختلف ایران

در مازندران از شب چله، به عنوان چله شو یاد می‎شود. در کنار خوراکی‌های مرسومی که در این شب وجود دارد، آنها از تنقلات محلی خود استفاده می‌کنند که از آن جمله می‌توان به ازگیل شور، پشت زیک و دختردونه اشاره کرد. ازگیل شور، خوراکی ساده‌ اما خوشمزه‌ایی است. برای این منظور ازگیل‌ها را در آب شور می‌خوابانند، پس از گذشت مدتی، ازگیل‌ها مزه‎دار شده و آن را با گلپر سرو می‌کنند. پشت زیک نیز ترکیبی از کنجد و شکر است. این خوراکی معمولا با شیره انگور و یا عسل نیز تهیه می‎شود. آن را می‎توانید در کنار چای مصرف کنید. دخترونه نیز نوعی شیرینی محلی است که با برنج و شیره انگور، خرما و یا شکر تهیه می‎شود.

آداب و رسوم یلدا در کهگیلویه و بویراحمد

مردم این ناحیه نیز در کنار سایر آداب  و رسوم رایج شب یلدا، از خوراکی‌های محلی مانند آش دووا و شیر برنج نیز استفاده می‎کنند. یکی از آداب زیبای این قوم، رسمی است به نام کاسه بهره، که خوب است در همه جای ایران انجام شود. در این شب خانواده‎ها، در حد توان خود کاسه‎ایی از خوراکی‎های سفره یلدا را برای افراد بی‎بضاعت فراهم خواهند کرد. به این ترتیب می‎توان امیدوار بود، همه ایرانیان در طولانی‎ترین شب سال، سفره‎ایی پر دارند.